Şiddet ve kötü muamele; sağlık çalışanlarının uzun süredir maruz kaldığı en önemli sorunlardan biridir. Eldeki yazı, bu soruna yönelik yapılan güncel araştırma sonuçlarından hareketle sorunun tespiti ve şiddete maruz kalan sağlık çalışanına yol gösterme amacıyla kaleme alınmıştır.
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından finanse edilen “Sosyal Hizmetler ve Sağlık Sektöründe İş Yeri Şiddetinin Araştırılması ve Önlenmesi Projesi” kapsamında yapılan araştırmada, 8 binden fazla sağlık çalışanıyla Türkiye genelinde sağlıkta şiddetin tespiti amaçlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre katılanların yüzde 67’sinin görev esnasında en az bir kez şiddetin bir türüne maruz kalarak iş hayatına devam ettikleri ve maruz kaldıkları sözel şiddete yönelik bir bildirimde bulunmadıkları saptanmıştır.
Ankara’da T.C. Sağlık Bakanlığı’na bağlı bir eğitim ve araştırma hastanesinde görev yapan sağlık çalışanlarının işyeri şiddeti ile karşılaşma sıklıklarını ve işyeri şiddetinin sosyo-demografik bulgularla olan ilişkisini ortaya koyan başka bir araştırmada ise sağlık çalışanlarının çalışma hayatları boyunca şiddete maruz kalma oranı %65,8 olarak tespit edilmiştir. Bu araştırma sonucunda da sağlık çalışanlarının son 12 ayda yaşadıkları veya tanık oldukları şiddet olaylarını rapor etme durumları %20,1 olarak tespit edilmiştir. Rapor edilmeme durumu (%79,9) literatürle paralel olarak yüksek çıkmıştır. Sağlık çalışanın şiddet olayını rapor etmeme gerekçelerinin başında %30,8 bir yüzdelikle şiddet olayını kime rapor edeceğini bilememesi durumu gelmektedir.
Şiddet mağduru olan sağlık çalışanlarının büyük bir kısmı vukuu bulan şiddet eylemine karşı ne yapacağını bilmemekte, şiddeti uygulayanlar ise etkin cezalandırmalara tabii olmayacaklarını bilerek hareket etmektedir. Bu halde sağlık çalışanına yönelik şiddet ve kötü muamele içeren olayların yaşanması kaçınılmaz olacaktır.
Şiddete maruz kalan bir sağlık çalışanın izlemesi gereken yol şu şekilde özetlenebilir. Şiddete veyahut kötü muameleye maruz kalan sağlık çalışanı kendini korumanın ötesine geçmeyecek müdahaleler ile olayı en kısa zamanda ve en az zararla sonlandırmaya odaklanmalıdır. ‘’113” numaralı telefonla Bakanlık Beyaz Kod Birimine bildirim yapılarak eş zamanlı olarak ilgili kurumun hukuk birimine ve adli mercilere intikal için gerekli işlemlere başlanmalıdır. Beyaz kod kullanılarak yapılan arama sonucunda gerekli kolluk birimi en kısa zamanda olay yerine intikal ederek gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
Fiziksel bir şiddet halinde gecikmeksizin darp raporunun temini ve mevcut yaraların fotoğraflarının çekilmesi oldukça önemlidir. Sözel veyahut fiziksel şiddetin nasıl vukuu bulduğu, olayı görenlerin kimliklerinin tespiti ile olaya ilişkin tanıklıklarını içeren bir tutanak tutulması ikinci önemli husustur.
Sağlık çalışanı yalnızca tehdit ve hakarete maruz kalmış ise yani fiili bir müdahale söz konusu değilse, durum bir tutanak ile kayıt altına alınmalıdır. Tanık durumundaki hastanın, hasta yakınının, sağlık çalışanının veya meslektaşların isimleri ve telefonları da tutanağa geçirilmelidir.
Tutanak ve raporların temini ardından çalışılan kuruma şiddetin bildirmesi önemlidir. Zira TCK madde 279 uyarınca işverenin durumu ilgili kurumlara bildirmesi zorunludur. Aksi halde işveren hapis cezasıyla karşılaşacaktır. Bu hususta sağlık çalışanlarına karşı uygulanan hakaret, tehdit, kamu malına zarar verme, kasten yaralama suçu, ağır yaralama suçu vb. durumlarda Türk Ceza Kanunu ilgili hükümleri uygulanacağı belirtilmelidir.
İşyerine yapılan bildirimin akabinde olayın niteliğine göre Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunulması yerinde olacaktır.
Son olarak şiddet olayının akabinde sağlık çalışanının hizmetten çekilme hakkı olduğu belirtilmelidir. Çalışan Güvenliği Genelgesinin 6. Maddesinde “ Sağlık çalışanları, sağlık hizmeti sunumu esnasında şiddete uğraması halinde, acil verilmesi gereken hizmetler hariç olmak üzere hizmetten çekilme talebinde bulunabilir.” denilmekle bu husus güvence altına alınmıştır. Buna ek olarak İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun 13. Maddesi ciddi ve yakın bir tehlike ile karşı karşıya kalan sağlık personelinin durumu işverene bildirmesi ve bununla ilgili tedbir alınması istemesi gerektiğini bu tedbir alınana kadar Sağlık personelinin çalışmaktan kaçınabileceği düzenlenmiştir.
KAYNAKÇA
2- T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ŞİDDET; SAĞLIK ÇALIŞANLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ, RİSK FAKTÖRLERİ “BİR KAMU HASTANESİ ÖRNEĞİ” Deniz BOZ ERAVCI ANKARA-2014
Comments