Sağlık okuryazarlığı yalnızca sağlık hizmetlerine ihtiyaç duyan kişileri değil, hiçbir sağlık sorunu olmayan kişileri de ilgilendiren bir kavramdır ve sağlık hakkı kapsamındadır. Kişilerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin artması sağlık hakkından daha fazla yararlanmalarına yol açar. Bunun yanında sağlık okuryazarlığı kişinin sağlık hakkıyla ilgili bilgilendirmeleri de kapsar.
Sağlık okuryazarlığının artması kişilerin sağlıklarını koruma konusunda daha duyarlı olmalarına ve sağlık hizmetlerine daha az ihtiyaç duymalarına yol açabilir. Kişilerin yaşam boyu sağlıklı bir hayat sürmeleri ve ileri yaşlarda ortaya çıkabilecek sağlık problemleri için uygun davranış biçimleri geliştirmeleri sağlık okuryazarlığının artmasına bağlıdır.
Sağlık okuryazarlığı tıbbi ihtiyaçları olan kişiler açısından da önemlidir. Kişinin mevcut tıbbi ihtiyaçlarını kabullenmesi ve buna uygun davranış biçimleri geliştirilmesi için sağlık okuryazarlığının geliştirilmesi gerekir. Örneğin tip 2 diyabet hastalarının hastalığını kabullenmesinde sağlık okuryazarlığının anlamlı bir etkisi olduğu belirtilmektedir (Demiröz) Bir başka çalışmaya göre gebe kadınların sağlık okuryazarlığı arttığı ölçüde öz bakım gücünün de arttığı tespit edilmiştir (Pazarözyurt). Bir başka çalışmada da sağlık okuryazarlığı düşük hipertansiyon hastalarının kan basıncı kontrolünün daha kötü olduğu tespit edilmiştir (Pala Gün).
Yapılan bir araştırma kronik hastalığı olan bireylerin sağlık okuryazarlığı düzeyinin, kronik hastalığı olmayan kişilere göre daha düşük olduğu ortaya konulmuştur (Güven). Bu da kişilerin sağlık okuryazarlığını sağlık sorunlarıyla karşılaştıktan sonra geliştirdiğini göstermektedir. Oysa sağlık okuryazarlığının artması önleyici sağlık hizmetlerine duyulan ihtiyacın artmasına ve tedavi edici sağlık hizmetlerine duyulan ihtiyacın azalmasına sebebiyet verir. Bu durum da sağlık hizmetlerinin toplam maliyetinin düşmesine sebep olur. Toplam sağlık maliyetlerinin düşmesi sayesinde gerek önleyici gerek tedavi edici sağlık hizmetlerine yönelik daha fazla sağlık yatırımı yapılabilir veya sağlık hizmetlerine erişimin sınırlı olduğu uzak ve uç bölgelerdeki kişilerin erişimine yönelik sağlık yatırımı yapılmasını kolaylaştırır.
Kişilerin okuryazarlık düzeyi, eğitim düzeyi, gelir düzeyi, hekime başvuru sayısı arttıkça sağlık okuryazarlığı düzeylerinin de arttığı belirtilmektedir (Güven).
Sağlık okuryazarlığının artması kişilerin sağlıklarını daha uzun süre koruması, tedavi hizmetlerine daha az ihtiyaç duyması, ihtiyaç duyduğu tedavilere daha kolay uyumlanmasına sebep olur ve devletler sağlık hakkı gereği toplumun sağlık okuryazarlığı düzeyini arttırmakla yükümlüdür.
Kaynakça
Hanife Efsane DEMİRÖZ, Tip 2 Diyabetli Hastalarda Hastalığı Kabul ile Sağlık Okuryazarlığı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi, Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2021.
Asuman PAZARÖZYURT, Gebelerin Sağlık Okuryazarlığı ile Öz Bakım Gücü Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2021.
Elif PALA GÜN, Samsun Pelitköy Eğitim Aile Sağlığı Merkezi'ne Kayıtlı 18 Yaş ve Üzeri Hipertansiyon Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı ile Kan Basıncı Kontrolü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, 2021.
Ali GÜVEN, Sağlık Okuryazarlığını Etkileyen Faktörler ve Sağlık Okuryazarlığı ile Hasta Güvenliği İlişkisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Kurumları Yönetimi Anabilim Dalı , 2016.
Comments