Temel bir insan hakkı ve sosyal hak olarak sağlık hakkı, sağlıkla ilgili temel belgelerde, uluslararası sağlıkla ilgili örgütlerin belgelerinde ve akademik çevrelerce demokratik toplumların vazgeçilmez gereksinimlerinden birisi olarak kabul edilmektedir.
İnsan haklarını sağlıkta gelişim için çatı olarak kullanma,
Sağlık politika ve programlarını ya da mevzuatını insan hakları açısından doğuracağı sonuçlar bakımından araştırmak ve tartışma,
İnsan haklarını sağlıkla ilişkili politika ve programların politik, ekonomik ve sosyal alanlar da dahil olmak üzere tüm alanlarda tasarlanması, yürütülmesi, denetlenmesi ve değerlendirilmesinin ayrılmaz bir boyutu haline getirme süreçleri demektir.
Süreçlerde Uygulanacak Sabit Unsurlar
İnsan onurunu korumak,
Toplumda en korunmasız olduğu düşünülen insan gruplarına önem vermek. Başka bir deyişle, sağlık politikalarından, programlarından ve stratejilerinden etkilenenleri -çocuklar, ergenler, kadınlar ve erkekler; yerli ve kabilesel topluluklar, ulusal, etnik, dinsel ve dilsel azınlıklar; zorla iç göç ettirilenler, mülteciler ve göçmenler; yaşlılar; engelliler; mahkumlar; ekonomik olarak dezavantajlılar ya da başkaca biçimde marjinalleşmiş ve/veya korunmasız grupları- belirlemek ve onların karakteristiklerine uygun davranmak.,
Sağlık sistemlerinin hem yasalarda hem de gerçek yaşamda herhangi bir ayrım yapılmadan herkese, özellikle de toplumun en korunmasız ve marjinalleşmiş kesimlerine, erişilebilir olmasını garantilemek,
Hem biyolojik hem de sosyokültürel faktörlerin erkeklerin ve kadınların sağlığını etkilemede önemli rolü olduğunu akılda tutarak, politika ve programlarda bu farklılıkları bilinçli bir biçimde dile getirmek için cinsiyet perspektifini kullanmak.
Sağlık programlarını tasarlarken ve uygularken, istemli ya da istemsiz, eşitliği ve ayrımcılığa uğramamayı sağlamak.
Sağlıkla ilgili verileri altta yatan ayrımcılığı ortaya çıkarmak için çözümleme yapmak.
Kullanıcıların kendilerini etkileyecek sağlık politikaları ya da programlarının oluşturulması sürecine karar alma süreçlerine özgürce, anlamlı ve etkili biçimde katılımını garantilemek.
Sağlıkla ilgili konularda eğitim hakkını ve bilgi isteme, alma ve verme hakkını geliştirme ve koruma. Ancak, bilgilenme hakkı mahremiyet hakkını zedelememeli, yani kişisel sağlık verileri gizli tutulmalıdır.
Sağlık politikaları ya da programlarının bir hakkın kullanılmasını sınırlandırması ancak son bir çare olarak ve sadece Sirakuza Prensipleri’nde belirtilen koşullardan her biri yerine getirildiğinde kabul edilebilir.
İnsan hakları, sağlık mevzuatı, politikaları ya da programlarını arzulanan halk sağlığı hedefleri ve iyi halk sağlığı çıktıları ve insan haklarının korunması ve geliştirilmesi arasında optimal dengeyi garantileyen sonuçlarını sıralamak.
İnsan haklarının sağlık politikası, programı ya da yasası ile ilişkilerini ortaya koymak için uluslararası insan hakları norm ve standartlarına açık atıflar yapmak.
Elde edilebilecek en yüksek sağlık standardından yararlanma hakkını sağlığın iyileştirilmesi amacıyla yapılan eylemlerin aşikâr nihai hedefi haline getirmek.
Somut hükümet yükümlülüklerini insan haklarına saygı duyma, insan haklarını koruma ve insan haklarının gereklerini yerine getirme ile eklemlendirmek.
Sağlık alanında insan haklarının ilerleyen biçimde yaşama geçirilmesinin denetlenmesini sağlamak için referansları ve göstergeleri belirlemek.
Program geliştirmenin tüm evrelerinde temel bir düşünce olan sağlıkta şeffaflığı ve hesap verebilirliği arttırmak.
Güç dengesizliklerini dile getirmek için azınlıkları, göçmenleri ve diğer ülke içi “popüler olmayan” grupları çoğunluğun haksızlıklarından koruyan koruyucular geliştirmek. Örneğin, sağlıkla ilişkili haklar çiğnendiğinde tazminat verme zorunluluğu getirmek.
Kaynaklar
Metin, B. (2017). Sağlık Hakkı. Sağlık Akademisyenleri Derneği, 4(1), 46-58.
Toplum Sağlığı Araştırma ve Geliştirme Merkezi (2007). Sağlık ve İnsan Hakları Üzerine 25 Soru 25 Cevap. Erişim Adresi: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42526/9241545690_tur.pdf?sequence=10 ( Erişim Tarihi: 15/12/2020).
Comments